In drie recente brieven van de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening (VRO) en Infrastructuur en Waterstaat (IenW) is bodemdaling nu echt doorgedrongen in het nationale ruimtelijke beleid. 

De minister voor VRO wil regie nemen in een aantal grote ruimtelijke vraagstukken en scherpt daarom de NOVI op een aantal punten aan. De minister van Infrastructuur en Waterstaat geeft aanscherpingen waar het gaat om ‘Water en bodem leidend in de ruimtelijke ordening’. Dat is een uitwerking van het regeerakkoord. Hun gezamenlijke brief, als reactie op het advies van de Deltacommissaris, bevat concrete voornemens van beide ministers om maatregelen te nemen om bodemdaling niet voor rekening van toekomstige generaties te laten komen. Zo wordt er een landelijke maatlat ontwikkeld voor klimaatadaptief bouwen en zullen medeoverheden en investeerders worden betrokken bij de financiering van klimaatadaptieve maatregelen.

De NOVI benoemt nu nog alleen bodemdaling in het landelijke gebied (door veenoxidatie), maar uit de Ruimtelijke ordeningsbrief blijkt dat ook bodemdaling in nieuwe en bestaande bebouwde gebieden op de lijst van nationale vraagstukken is gezet. Dat is een belangrijke erkenning voor het Platform Slappe Bodem en iedereen die met de gevolgen van bodemdaling te maken heeft.
De erkenning van deze nationale vraagstukken moet via diverse programma’s omgezet worden in een concrete aanpak. De provincies worden door het Rijk gevraagd om de ruimtelijke puzzel te gaan leggen. Wat het Rijk precies gaat doen aan bodemdaling en welke middelen daarvoor worden ingezet zal na de zomer duidelijker moeten worden. 

Het Platform Slappe Bodem is van mening dat bodemdaling een nationale gecoördineerde aanpak nodig heeft en een coördinerende bewindspersoon: de aanpak blijft anders teveel versnipperd. Door provincies, waterschappen en gemeenten wordt al jaren veel geïnvesteerd in kennisontwikkeling, lokaal en regionaal beleid en bewustwording. Voorbeeld hiervan is het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling en de doorontwikkeling naar het Nationaal Kenniscentrum Bodemdaling en Funderingen dat in het najaar zijn deuren zal openen in Gouda. In het Kenniscentrum wordt alle kennis die in de afgelopen jaren is ontwikkeld over bodemdaling en funderingen gebundeld en beschikbaar gemaakt. De erkenning door ministers De Jonge en Harbers is hierbij een steun in de rug, die snel kan worden omgezet in een nationale programmatische aanpak onderbouwd met de kennis van het Kenniscentrum. Met een nationale coördinatie en beschikbaarheid van kennis voor iedereen kan de gewenste versnelling van de grote opgaven waar Nederland mee te maken heeft worden gerealiseerd.

In de links hieronder vindt u de Kamerbrieven:

Kamerbrief van minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening over nationale regie in de ruimtelijke ordening

Kamerbrief van minister Infrastructuur en Waterstaat bij toezending Beleidsprogramma Infrastructuur en Waterstaat

Reactie minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en minister van Infrastructuur en Waterstaat op advies Deltacommissaris klimaatadaptatie en woningbouw.

Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden lanceert samen met stoomgemaal Kamerik-Teylingens in het kader van 900 jaar waterbeheer het bijzondere hologram Heel Holland Zakt. Vanaf 14 mei is deze beleving over bodemdaling van vroeger en nu iedere zaterdagochtend te zien in het bezoekerscentrum van het stoomgemaal. 

Bodemdaling in het veenweidegebied

De bodem in het veenweidegebied daalt maximaal 1 centimeter per jaar. Daarom wil het waterschap de huidige inzet om bodemdaling te remmen, verder versterken. De ambitie is om samen met partners in het veenweidegebied, de bodemdaling in 2030 met 50 procent te vertragen. Om dit te realiseren werkt het waterschap aan experimentele maatregelen, zoals (gestuurde) waterinfiltratie. Bodemdaling is niet iets van alleen nu. Het hologram Heel Holland Zakt neemt mensen mee in het verhaal van het bijzondere veenweidegebied.

Bijzondere samenwerking met Hogeschool van de Kunsten Utrecht

Tijdens het jubileumjaar 900 jaar waterbeheer van het waterschap draait het om waterbewustzijn. Hoe breng je waterbewustzijn bijvoorbeeld op een creatieve manier onder de aandacht bij jongeren? Hiervoor werkt De Stichtse Rijnlanden samen met studenten van de Hogeschool van de Kunsten Utrecht. Zij maakten samen met vrijwilligers van het stoomgemaal en medewerkers van het waterschap het bijzondere hologram over bodemdaling.

Foto: Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden

Lees meer op de website van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden.

Half januari 2022 startte de nieuwe online mediacampagne van Platform Slappe Bodem. De campagne is bedoeld om de bewustwording van bodemdaling bij toekomstige raadsleden en bestuurders van gemeenten te vergroten. Daarbij bieden we voorzetten voor mogelijke aanpak en oplossingen, die in de collegeprogramma’s en uiteindelijk het beleid kunnen worden opgenomen. Uitingen van de mediacampagne zijn te zien op de sociale mediakanalen Facebook, LinkedIn en Twitter. De gedachte achter de campagne is dat bodemdaling gemeenten, overheid, bedrijfsleven en inwoners heel veel geld kost én dat bodemdaling óók veel immateriële schade veroorzaakt. Dit alles met, waar mogelijk, een knipoog.

Er is gekozen voor een aantal verschillende advertenties en filmpjes. Op deze manier worden meerdere invalshoeken rond bodemdaling belicht. De enorme bedragen die nodig zijn voor het herstel van infrastructuur, schade aan erfgoed, relationele schade die bodemdaling aanricht bij mensen die onder druk staan, schade die bodemdaling toebrengt aan de toekomst van ondernemers, schade aan de natuur, verhoogde uitstoot van broeikasgassen, schade aan rioleringen en schade aan oude binnensteden. Mogelijke oplossingen worden als handreiking geboden op de website van Platform Slappe Bodem. De campagne heeft een zeer goede respons gehad, is veel gedeeld en is bijna 3 miljoen keer bekeken op Facebook, LinkedIn en met name Twitter.  

Op 13 juni organiseert Platform Slappe Bodem in samenwerking met KCAF en RVO een online webinar voor nieuwe raadsleden om het onderwerp bodemdaling en de handelingsperspectieven voor gemeenten nader toe te lichten. Lees hier meer over het programma en aanmelden.

Op 15 december is het coalitieakkoord ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’ gepresenteerd. Het Platform Slappe Bodem is positief over het feit dat bodemdaling in het akkoord wordt genoemd, gerelateerd aan de funderingsproblematiek. Ook wil de coalitie inzetten op water en bodem als leidend principe in de ruimtelijke ordening, klimaatadaptatie en klimaatbestendige nieuwbouw. Over een nationale aanpak zoals door het platform bepleit, wordt (nog) niet gesproken. Ook is de aanpak van de veenweiden niet goed in het akkoord te herkennen, terwijl wel aandacht is voor innovatie en alternatieve verdienmodellen voor de landbouw.

Veel komt nu aan op de verdere uitwerking en financiering. Het platform geeft de coalitie graag het volgende mee:

• Bodemdaling is meer dan funderingsproblematiek en funderingsproblematiek is meer dan bodemdaling. Door een (te) strikte koppeling van deze thema’s zou een deel van de dorpen en steden en eigenaren van woningen in Nederland tussen wal en schip vallen. Het platform adviseert om deze thema’s waar logisch te combineren, maar ook te voorzien in een aanpak daar waar bodemdaling en funderingsproblemen niet samenvallen.
• De veenweidenaanpak komt op stoom, met de klimaatdoelstellingen als drijvende kracht. De regionale veenweidestrategieën verdienen een langetermijnvisie en -financiering. In de veenweidegebieden hebben de maatregelen om bodemdaling te remmen en broeikasgasemissies te verminderen grote gevolgen voor bewoners en ondernemers. Daarom is een nationale langetermijnstrategie noodzakelijk, waarbij de samenhang met bebouwing niet vergeten mag worden.
• Het klimaatadaptief maken van de dorpen en steden in West- en Noord-Nederland kan niet los gezien worden van het tegengaan van bodemdaling. Hiervoor zijn investeringen nodig in kennis, innovatie en duurzame bodemdalingsbestendige maatregelen, zoals onderhoudskosten voor infra, rioleringen, bruggen en viaducten. Ook de regionale en nationale wegen en spoorwegen verzakken. Met nationale doelstellingen en middelen kan dit krachtig(er) worden aangepakt.
• Water en bodem als basis voor klimaatbestendige ontwikkeling is belangrijk om de bodemdalingsproblemen van de toekomst te voorkomen. Ook hierbij zijn nationale doelen en investeringen nodig.
• Het Platform Slappe Bodem is ervan overtuigd dat we bodemdaling alleen samen kunnen remmen. Evenals VNG, Unie van Waterschappen en IPO benadrukt het platform het belang van een goede samenwerking tussen het rijk en de decentrale overheden om de grote maatschappelijke opgaven die in het coalitieakkoord centraal staan in samenhang aan te pakken. Om de enorme vraag naar woningen, de strijd tegen klimaatverandering en de transitie naar duurzame energie te realiseren, is het nodig deze slim te combineren met een gezamenlijke aanpak. Gemeenten, provincies en waterschappen bundelen graag de krachten met het rijk, maar stellen daarbij een aantal voorwaarden, zoals evenwichtige bestuurlijke verhoudingen. Het is belangrijk dat nieuw beleid en wetgeving eerst getoetst worden op uitvoerbaarheid. En dat er een evenwicht is tussen taken, bevoegdheden en financiële middelen voor alle bestuurslagen.

Het Platform Slappe Bodem werkt graag met het Rijk verder aan een Nationaal Programma Bodemdaling.

Steeds meer locaties binnen bebouwd gebied ervaren overlast door te hoge en/of te lage grondwaterstanden. Klimaatverandering versterkt deze problematiek. Het goede nieuws is dat er handelingsperspectief is. Door een technisch eenvoudig systeem in de openbare ruimte aan te leggen kunnen de grondwaterstanden binnen bebouwd gebied beter worden beheerst. Het gaat om een ‘Actief grondwaterpeilbeheer’-systeem, waarmee overlast en schade nu en in de toekomst beperkt kunnen blijven.

Vanwege de potentie van deze systemen is er onder aanvoering van Ariane Tuinenburg van RWS Bodem+  in de Deelexpeditie Actief Grondwaterpeilbeheer van het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling, door Aveco de Bondt en Fugro een standaard opgesteld voor de aanleg en het onderhoud van deze systemen. 

De standaard is inmiddels beschikbaar en te bekijken op de website van het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling.

We gaan met kleine en soms wat grotere stappen voorwaarts, dat is in het jaarverslag 2021 te zien. De Tweede Kamerverkiezingen en de kabinetsformatie in 2021 zijn door het platform en partners benut om bodemdaling nog eens op de agenda te zetten. Met resultaat: het woord bodemdaling komt voor in het regeerakkoord en water en bodem worden door het nieuwe kabinet genoemd als sturend voor de ruimtelijke ordening. De veenweidenaanpak komt op stoom met het opstellen van veenweidestrategieën, met Friesland voorop. 

De voortgang zet zich in 2022 voort. Het platform spoort na de gemeenteraadsverkiezingen de nieuwe raadsleden en gemeentebestuurders aan om het dossier bodemdaling en funderingen met verve aan te pakken. Het Activiteitenplan 2022 geeft aan wat de prioriteiten van dit jaar zijn. De energie zit er goed in en verschillende activiteiten zijn al gestart, zoals de voorbereidingen voor het jaarlijkse Nationaal Congres Bodemdaling op 6 oktober.

Het Jaarverslag en Activiteitenplan is hieronder te downloaden.

Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) is per 1 januari 2022 van start gegaan met het Funderingsloket Groene Hart in nauwe samenwerking met de 4 gemeenten die het voortouw nemen, te weten: Alphen aan den Rijn, Gouda, Woerden en Oudewater. Na een periode van denken en praten een fundament onder een goed onderbouwde samenwerking is het nu tijd om te doen. In het Groene Hart wordt samen met huiseigenaren goede informatie en eerste hulp geboden bij mogelijke funderingsproblemen. Dit initiatief is financieel mogelijk gemaakt door de Regio Deal bodemdaling Groene Hart.

In het Groene Hart maken de gemeenten Alphen aan den Rijn, Woerden, Oudewater en Gouda gebruik van de applicatie FunderMaps en deskundige begeleiding daarbij. Door toevoeging van lokale data aan deze door KCAF ontwikkelde tool neemt de kwaliteit van de te verstrekken informatie verder toe. FunderMaps zorgt voor betere informatie en transparantie. Het Funderingsloket Groene Hart zorgt daarbij voor eerste hulp aan huiseigenaren en een handelingsperspectief. De afbeelding laat een kaart zien met funderingstypes die FunderMaps kan maken nadat lokale data zijn toegevoegd. De gemeente voert zelf de regie over de lokale toepassing van FunderMaps.

Inwoners van de vier gemeenten kunnen via het Funderingsloket Groene Hart meldingen maken van schade of informatie opvragen uit het FunderMaps systeem. Een funderingsspecialist beantwoordt de vragen van huiseigenaren. 

Half januari 2022 start de nieuwe online mediacampagne van Platform Slappe Bodem. De campagne is bedoeld om de bewustwording van bodemdaling bij toekomstige raadsleden en bestuurders van gemeenten te vergroten. Daarbij bieden we voorzetten voor mogelijke aanpak en oplossingen, die in de collegeprogramma’s en uiteindelijk het beleid kunnen worden opgenomen.

De campagne start in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen in maart. Uitingen van de mediacampagne zullen te zien zijn op de sociale media Facebook, LinkedIn en Twitter. De gedachte achter de campagne is dat bodemdaling gemeenten, overheid, bedrijfsleven en inwoners heel veel geld kost én dat bodemdaling óók veel immateriële schade veroorzaakt. Dit alles met, waar mogelijk, een knipoog. Ook wil Platform Slappe Bodem duidelijk maken dat gemeenten iets kunnen doen om bodemdaling te remmen en de kosten in de hand te houden.

Er is gekozen voor een aantal verschillende advertenties en filmpjes. Op deze manier worden meerdere invalshoeken rond bodemdaling belicht. De enorme bedragen die nodig zijn voor het herstel van infrastructuur, schade aan erfgoed, relationele schade die bodemdaling aanricht bij mensen die onder druk staan, schade die bodemdaling toebrengt aan de toekomst van ondernemers, schade aan de natuur, verhoogde uitstoot van broeikasgassen, schade aan rioleringen en schade aan oude binnensteden. Mogelijke oplossingen worden als handreiking geboden op de website van Platform Slappe Bodem.

Sinds eind 2014 was Hilde Niezen de voorzitter van het Platform Slappe Bodem. Die tijd is goed besteed: in deze periode is de aandacht voor bodemdaling in landelijke en bebouwde gebieden enorm gegroeid in de politiek, bij bestuurders, ambtenaren, kennisinstellingen en ook inwoners van gebieden met een slappe bodem. Ook het platform zelf is flink gegroeid: waterschappen en provincies hebben zich aangesloten en een flink aantal gemeenten. Daardoor staat het platform stevig gefundeerd en klaar om verder invulling te geven aan de nationale aanpak van bodemdaling.

Hilde heeft met niet aflatende energie het belang van de aanpak van bodemdaling bepleit en samenwerking gezocht met vele organisaties. Kennisontwikkeling en het delen van kennis heeft daarbij veel aandacht gekregen. De vorming van het Nationaal Kennisprogramma Bodemdaling en de Regio Deal bodemdaling Groene Hart zijn daarvan mede het resultaat.

Het Platform Slappe Bodem is Hilde dankbaar voor al haar inspanningen. Tijdens het Nationaal Congres Bodemdaling in Leeuwarden is ze daarom toegezongen met een speciaal gecomponeerd lied. In haar nieuwe functie als directeur van Stichting Rioned zal het thema bodemdaling zeker terugkeren. We wensen haar veel succes toe.

Jan Vente (wethouder gemeente Krimpenerwaard en oud-voorzitter van het platform) zal tot aan de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 optreden als voorzitter van het Platform Slappe Bodem.

Begin dit jaar heeft het Platform Slappe Bodem in samenwerking met diverse partijen het pleidooi opgesteld voor het realiseren van een Nationaal Programma Bodemdaling in de nieuwe kabinetsperiode. Dit pleidooi is eerder al toegestuurd aan de toenmalige informateur. Met het aantreden van de informateurs Remkes en Koolmees is het pleidooi opnieuw aan hen toegestuurd. In het pleidooi staat beschreven hoe een nationaal programma er uit zou moeten zien. In het nationaal opgezet programma werken het Rijk, de provincies, waterschappen en gemeenten samen aan nationale doelen met een coördinerende minister. 

Het betekent niet dat het Rijk alle verantwoordelijkheid (en kosten) op zich moet nemen: Rijk en decentrale overheden zijn samen verantwoordelijk en vullen elkaar aan in de aanpak. Een aantal politieke partijen (VVD, CDA, D66, GroenLinks en PvdA) heeft de nationale aanpak van bodemdaling onderkend in het verkiezingsprogramma. Ook bij het Rijk is al aandacht voor bodemdaling, maar de aandacht is nu versnipperd en ligt bij vijf verschillende ministeries. Het wordt mede daardoor onvoldoende als geheel en in zijn kern aangepakt en vertaald naar noodzakelijke acties. Een nationaal programma én een coördinerende minister moeten hierin verbetering brengen. 

Met het pleidooi voor dit nationaal programma bodemdaling toont het Platform Slappe Bodem haar visie op de lange termijn aanpak van bodemdaling. Aan dit voorstel hebben veel partijen meegewerkt, zoals gemeenten, provincies, waterschappen en kennisinstellingen. Het kan dan ook op breed draagvlak rekenen. Deze partijen zijn al flink op dreef met een grondige en praktijkgerichte aanpak van bodemdaling. Samen met Rijksoverheid, kennisinstellingen en marktpartijen wil het platform blijven investeren in onderzoek, kennis en innovatieve maatregelen om bodemdaling onder controle te krijgen.

In politiek Den Haag heeft de Tweede Kamer recentelijk uitgebreid gesproken over bodemdaling, veenweiden en funderingsproblematiek. 

De vaste commissie voor Infrastructuur en Waterstaat heeft op 22 november 2021 overleg gevoerd met minister Visser van Infrastructuur en Waterstaat hierover. De ingediende motie daarin van Kamerlid Laura Bromet (GroenLinks) over vasthouden van CO2 in veenweiden is aangenomen. 

Twee moties van Kamerlid Henk Nijboer (PvdA) over het schadeherstel in de Friese veenweiden vergemakkelijken en over een plan voor het versterken van funderingen in de grootste probleemgebieden zijn aangenomen.

Op 18 november 2021 vond ons jaarlijkse Nationaal Congres Bodemdaling plaats in Leeuwarden. Het congres was zowel fysiek (uiteraard met in acht neming van alle coronamaatregelen) als online te volgen. Met ruim 100 aanwezigen en 110 online deelnemers namen we, onder leiding van klimaatdeskundige en dagvoorzitter Helga van Leur, de huidige stand van zaken onder de loep. 

Het Platform Slappe Bodem pleit al jaren voor een nationaal programma bodemdaling en heeft hiervoor met veel partners uit het netwerk voor de zomer een pleidooi gestuurd naar de informateur. Veel partijen werken al jaren hard aan oplossingen. Eens per jaar komen we samen om elkaar te ontmoeten en de status van actief beleid en handelingsperspectieven op het gebied van bodemdaling te beschouwen.

Betrokkenen bij de Nationale veenweiden aanpak, Friese invalshoeken en het pleidooi voor de aanpak van bebouwd gebied vanuit Coalitie Stevige Steden kwamen in het plenaire programma onder de aandacht. De Leeuwarder Courant en het Friesch Dagblad namen dit als aanleiding om de volgende dag uitgebreid over te publiceren.

Wilt u het congres terugkijken? Klik hier voor de video van de plenaire bijeenkomst.
Wilt u de geselecteerde sessies terugkijken? Klik hier voor de verschillende video's.

Kijk hier voor een volledige sfeerimpressie en een selectie van de presentaties sessies.